Veel mensen hebben een fascinatie voor dieren, en brengen graag tijd door met het omgaan met en observeren van dieren. Op deze manier hebben veel dier(soort)en een zichtbare rol gekregen in onze maatschappij. Vaak worden deze dieren meer gewaardeerd om hun persoonlijkheid dan dieren die worden gebruikt in de voedselindustrie. Het is interessant om na te gaan hoe wordt omgegaan met dieren die als individu worden gezien: wat zijn de overeenkomsten met onze omgang met menselijke individuen, of juist met andere niet-menselijke dieren.

Vandaag de dag is het standaard praktijk om middelen die voor menselijk gebruik zijn bedoeld – zoals medicatie en, in sommige landen, zelfs cosmetica – te testen op dieren. Het is een praktijk met veel slachtoffers, die moedwillig en zorgvuldig lijden wordt opgelegd, en is een belangrijk facet van de ingewikkelde relatie die mensen hebben met niet-menselijke dieren.

Hoewel veel kleding wordt gemaakt van plantaardige materialen zoals linnen en katoen, en we op deze wijze in onze behoefte voor warmte, individualisme en het vermijden van schaamte kunnen voorzien, wordt het nog steeds normaal geacht om kleding te dragen waar dieren voor hebben moeten lijden of sterven. Je kunt je afvragen of er redenen zijn waarom we dierlijke producten blijven gebruiken voor kleding, of dat het alleen nog gebeurt omdat mensen de consequenties niet bevatten.

Jacht is een traditionele tijdsbesteding die tot weinig controverse leidde, toen mensen zich minder bewust waren van het vermogen van de dieren die zij bejaagden om pijn te kunnen ervaren. Tegenwoordig weten we niet alleen dat jagen veel dierenleed veroorzaakt, maar ook dat de dieren die men afschiet vaak sterke familiebanden zullen hebben gehad, en dat het uitoefenen van deze hobby dus leidt tot rouwende nabestaanden.

In gebieden waar mensen leven wordt al het land vaak beschouwd als eigendom van onze soort, en wordt het dus benut op een manier die ons zoveel mogelijk ten goede komt. Wanneer een andere soort ook van een bepaald gebied probeert te profiteren, leidt dit vaak tot economische schade of overlast voor de mensen die het gebied als het hunne beschouwen. In zulke gevallen wordt populatiebeheer als noodzakelijk gezien. Interactie tussen mensen en dieren die niet in onze maatschappij zijn geïntegreerd of geaccepteerd is een gegeven op een planeet die wij met zoveel andere soorten delen.

Sinds de neolithische revolutie heeft de mens invloed gehad op het voortplantingsvermogen van bepaalde planten en dieren, waardoor de genetische samenstelling van gewassen en soorten met de tijd is veranderd. Tegenwoordig zijn we aan de hand van gentechnologie in staat genen veel directer te modificeren, maar dat betekent niet dat we alle gevolgen overzien. Genetische modificatie lijkt veel voordelen met zich mee te brengen, maar ook veel risico’s.

Ondanks de enorme toename van de menselijke wereldbevolking in de afgelopen tienduizend jaar, en het enorme natuurverlies door landbouw dat daarmee gepaard is gegaan, blijft het natuurlijk een enorm deel van onze planeet vormen. Maar wij blijven ook afhankelijk van de natuur, om te overleven, maar ook voor rust en genot. Het is waardevol om stil te staan bij de waarde van de natuur, en na te gaan of we deze wel voldoende erkennen en benutten.

Behoefte aan voedsel is zo fundamenteel dat het moeilijk is voor te stellen dat burgers een systeem zouden tolereren waarin hun medemens hieraan tekort wordt gedaan, als dat te vermijden is. Toch komen in grote regio’s van onze planeet mensen moeilijk aan voldoende voedsel om gezond te blijven, of zelfs om te overleven. Dit kan verschillende oorzaken hebben, en dat maakt voedselschaarste niet alleen een heel belangrijk, maar ook een complex en intrigerend vraagstuk.

In de natuur bestaat er niet zoiets als een afvalproduct. Alles wordt hergebruikt, en heeft dus waarde. Het is mogelijk een economie op gelijke principes te bouwen. Een dergelijke economie heet circulair, en brengt grote voordelen met zich mee, mits het goed wordt geïmplementeerd. Er zijn al vele initiatieven op dit front die het bestuderen waard zijn, en het is interessant om te denken of iets ons weerhoudt om onze economie circulair te maken, en wat dat zou zijn.

Het is steeds normaler om over mensen te spreken als consumenten in plaats van burgers. Een steeds kleiner deel van wat wij aanschaffen is om in een behoefte te voorzien, maar steeds meer is om aan verwachtingen te voldoen. Mode verandert steeds sneller, en elektronica lijkt soms wel een verbruiksgoed. Ook televisie en social media worden geconsumeerd. Steeds meer van ons leven wordt opgeëist door entertainment.

Wereldwijd is er een enorme verschuiving van kapitaal gaande van de arbeidersklasse naar de elite, en ook de middenklasse krimpt in veel ontwikkelde landen. Deze verschuiving heeft enorme gevolgen voor onze economie, ons politiek systeem, en de sociale mobiliteit waar men over het algemeen zoveel waarde aan hecht. Een grote groep mensen is zich er machteloos door gaan voelen, en zij reageren hier op door hun hoop te vestigen op politici die zich tegen de gevestigde orde (lijken te) keren.

In 1930 voorspelde de econoom John Maynard Keynes dat mensen in 2030 een tweedaagse werkweek zouden hebben, omdat technologische ontwikkeling de noodzaak voor langer werken weg zou nemen. Dat was nog voordat de computer, de oorzaak voor massale automatisering, werd uitgevonden. Keynes’ ideeën vormen een fascinerend contrast met de huidige werkelijkheid, en dat leidt tot de vraag de leisure society niet is ontstaan, of het haalbaar of wenselijk is.

Economisch succes wordt over het algemeen gemeten adhv bruto nationaal product, maar dit is een simplistisch model dat bij ontwikkelde landen nauwelijks samenhang heeft met kwaliteit van leven – dat wat een succesvolle economie dient te bewerkstelligen. Het is interessant om na te gaan welke factoren wel belangrijk zijn bij het bepalen van het succes van een economie, of maatschappij in het algemeen, en welke initiatieven al bestaan om het kwaliteit van leven in verschillende landen beter in beeld te brengen.

Één van de meest problematische gevolgen van onze consumptiemaatschappij, is dat er bij alles dat we verbruiken afval ontstaat. Dit wordt maar zelden hergebruikt. Een enorme hoeveelheid afval, waaronder zaken zoals plastics die moeilijk afbreekbaar zijn, komen in de oceanen terecht en verzamelen daar in zogenaamde drijvende vuilnisbelten. Zo komen grote hoeveelheden gifstoffen in de voedselketen terecht. Maar ook het overmaat van stikstofbindingen en fosfaten dat in de landbouw wordt gebruikt, is een vorm van afval dat omliggend land vergiftigd en de balans van de ecosystemen verstoort.

Sinds de uitvinding van elektriciteit, hebben we ons leven hier omheen gebouwd. Een wereld zonder, is een wereld die wij niet meer voor kunnen stellen. Deze energie wordt vaak opgewekt door middel van aardolie, aardgas en steenkolen: eindige grondstoffen die steeds minder beschikbaar zijn en daarnaast voor veel uitstoot van broeikasgassen zorgen. Kernenergie is schoner, maar creëert grote hoeveelheden radioactief afval. Groene stroom is op dit moment nog niet effectief genoeg om aan onze alsmaar stijgende behoeften te voorzien. Hoe ziet de toekomst eruit?

De angst voor klimaatverandering is er niet meer één voor de toekomst. We zijn de ‘point of no return’ al voorbij en zien de effecten nu al om ons heen. De stijgende zeespiegel heeft al voor klimaatvluchtelingen gezorgd en uitstervende diersoorten. Intussen zorgen droogtes voor voedselschaarste in delen van Afrika en het Midden-Oosten, de politieke problemen in die regio’s worden hierdoor ernstig versterkt. Deze problemen worden voorlopig niet kleiner.

(Ook) het zeeleven wordt door de huidige sterke klimaatverandering ernstig verstoord. Koraalriffen verdwijnen, wetenschappers concluderen nu al dat ze niet meer te redden zijn. De zeeniveaus stijgen, oceanen verzuren, de Golfstroom wordt zwakker en het ernstige effect op het zeeleven is niet te overzien.

Steeds meer groen op aarde gaat verloren. Regenwouden verdwijnen in rap tempo en bossen worden gekapt. De grootste oorzaak hiervan is onze voedselindustrie. We eisen steeds meer land op om voedsel te verbouwen en de natuur moet hier plaats voor maken. Logisch met een snel groeiende bevolking zou je zeggen, maar is het wel nodig? Kan het niet simpelweg efficiënter? De regenwouden en bossen zijn van groot belang voor het opnemen van CO2, het produceren van zuurstof en het huisvesten van vele diersoorten.

Cultuur is overal om ons heen. Het is de manier hoe wij leven, de manier hoe we met elkaar omgaan en alles dat uit onze samenleving voortkomt. Niet onverwachts, heeft het daarom ook een grote invloed op wie wij zijn en hoe wij de wereld zien. Deze invloed kunnen we niet voorkomen, wel kunnen we hem proberen te begrijpen om zo betere keuzes te maken en de richting van onze maatschappij te sturen. Hoe werken deze invloeden? Hoe sturen we ze door de tijd heen? Hebben wij met de invloeden uit onze cultuur het recht om andere culturen te beoordelen?

De media heeft enorme invloed op ons. Het journaal, de films die wij kijken, de computerspellen die wij spelen en de sociale media waar een gerucht snel kan verspreiden. Daarnaast wordt veel media gesponsord om ons bewust van bepaalde zaken te overtuigen. We worden er continu mee geconfronteerd en het kan daarom ook niet anders dan beïnvloeden hoe wij over de wereld nadenken. Het is belangrijk om te begrijpen hoe deze invloeden werken en hoe ze kritisch ontvangen kunnen worden om zo de meningen en de feiten van elkaar te scheiden.

Zoals we tijdens biologie leren, is de mens, net als het schaap en de dolfijn, een diersoort. Door middel van evolutie zijn er vele verschillende soorten ontstaan die allen voorouders delen. Wij hebben bijvoorbeeld nauwe verbanden met de mensapen. Toch lijkt de mens anders. Door onze relatief grote hersenen, onze handen die zeer geschikt zijn voor gereedschap en onze sterke taalontwikkeling zijn we ontwikkeld tot een soort die een dominerende positie heeft op aarde. Maar zijn we echt zo anders? Veel van ons gedrag zien we terug in andere dieren, veel van onze hersenstructuur zien we terug in andere dieren en veel van onze emoties zien we terug in andere dieren. Wat zijn de ethische gevolgen hiervan?

Hoewel het Nederlandse schoolsysteem goed is vergeleken met die in veel andere landen, zijn er toch veel problemen. Er is weinig ruimte voor creativiteit, en individualiteit, en nieuwsgierigheid dat niet aansluit op het curriculum wordt ontmoedigd, omdat er geen ruimte voor is. Het is stressvol voor zowel leerling als leraar. Leerplicht is een heel fundamentele beperking van individuele vrijheid. Het is niet redelijk om kinderen en jongeren tot hun achttiende vast te zetten in een systeem, zonder ze de kans te geven te overwegen waarom het zo waardevol voor ze is. Wie bepaalt wat onderdeel wordt van het curriculum, en hoe is het huidige systeem ontstaan? Dit zijn hele relevante vragen voor mensen die iedere dag wordt opgelegd dat ze naar school gaan.

Door de geschiedenis heen hebben we vele verschillende politieke systemen meegemaakt. Koningen en koninginnen, keizers, en dictators. Het is niet ongewoon geweest dat de absolute macht lag bij een enkele persoon die niet bekritiseerd mocht worden. Dit zorgde vaak voor corruptie en machtsmisbruik. Tegenwoordig leven wij en veel landen in een democratie. Een systeem waar het volk zelf stemt op hun leiders. Maar werkt dat wel zoveel beter? Het volk stemt, maar wordt hevig beïnvloed door de media onder controle van een kleine groep machtige mensen. Niet menselijke dieren, kinderen en toekomstige generaties kunnen niet stemmen om hun belangen te laten vertegenwoordigen. Intussen werken lobbyisten zich suf om politici aan hun kant te krijgen. Is het ondanks dat alles toch het beste systeem? Welke andere opties zijn er?